16 Nisan Referandumu-AGİT Ön Raporu-Yayım bölümü-9

16 Nisan Referandumu-AGİT Ön Raporu-Yayım bölümü-9

SINIRLI REFERANDUM GÖZLEM HEYETİ

Türkiye Cumhuriyeti – Anayasa Değişikliği Referandumu, 16 Nisan 2017

İLK BULGULAR VE SONUÇLAR İLE İLGİLİ RAPOR

Yayım-IX. BÖLÜM

Referandum Günü
Uluslararası gözlemciler tarafından ziyaret edilen sınırlı sayıdaki oy verme noktasında, ziyaret edilen sandık kurullarının çoğunda tam sayıda üye bulunmamasına rağmen referandum günü genel olarak iyi organize edilmiştir.72

Bazı URGH gözlemcileri oylama ve oyların açılması sırasında gözlem yaparken engellemelerle karşılaşmış ya erişimleri engellenmiş ya da sınırlandırılmıştır ve erişimleri ilgili karar genellikle sandık kurulu üyesi olmayan kişiler tarafından verilmiştir. Bunun dışında, URGH gözlemcileri sandık kurulu üyelerinin prosedürleri uyguladığını kaydetmiştir.

*****

67 Bununla beraber, paydaşları ilgilendiren kararlar zamanında açıklanmamaktadır. AGİT/DKİHB SRGH YSK’dan karalar açıklanmadan önce bilgi almakta ve kararların kopyalarını kararlar açıklanmadan önce elde etmektedir.

68 Örneğin, bir meslek örgütünün kampanya faaliyetlerine ilişkin valilik yasağıyla ilişkili şikayeti YSK tarafından değerlendirilmemiştir ve idari mahkeme aynı konuda bir vakanın gözden geçirilmesi başvuru tarihinden itibaren 500 günden fazla sürebilmektedir.

69 Görevden alınanların yaklaşık yarısı halen gözaltındadır. Rakamlar AGİT/DKİHB SRGH’ye Hakim ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından sağlanmıştır.

70 8. Paragraf’ta “Katılımcı ülkeler ulusal ya da uluslararası gözlemcilerin varlığının seçimlerin olduğu ülkelerin seçim süreçlerini zenginleştireceğini dikkate almaktadır” denilmektedir. Referandumlarla ilgili İyi Uygulamalar Kodu “Referandumların farklı doğası göz önünde bulundurulduğunda, sadece siyasi partileri değil aynı zamanda önerilenlerin destekçileri ve aleyhtarları gibi – partilerden bağımsız temsilciler de dahil olmak üzere- farklı gruplaşmalara bölünmeleri da içerdiğinden, her iki tarafın da gözlemcilerinin gerek oy verme gerekse sayım sırasında sandıklara erişimi olmalıdır” denilmektedir.

71 İnsan Hakları Derneği ve Eşit Haklar için İzleme Derneği

72 Yurt dışı oy kullanma 27 Mart ve 9 Nisan tarihleri arasında 57 ülkede bulunan 3.210 sandıkta ve gümrük kapılarında yer alan 4.178 sandıkta gerçekleşmiştir. İlk kez olarak, yurt dışı seçmenler kayıtlı oldukları yerden bağımsız olarak istedikleri bir yurt dışı oy kullanma noktasında oylarını kullanabilmişlerdir.

*****

Bir sandık kurulu üyesi ve birden fazla seçmeni etkileyen birkaç güvenlik olayı yaygın şekilde raporlanmıştır ve soruşturulmayı beklemektedir. Referandum öncesi dönemde yerel yetkililer polisin oy verme noktaları yakınında konuşlanarak tutuklama kararıyla aranan kişileri belirlemek için seçmenlerin kimlik belgelerini kontrol etme talimatı alacaklarını doğrulamıştır. Bir sivil toplum örgütü sandıklara erişim öncesinde seçmenlerin kontrol edildiği üç vaka raporlarken, AGİT/DKİHB

SRGH tarafından da bir vaka doğrudan gözlemlenmiştir. URGH gözlemlerinin çoğunda oy kullanma noktalarının içinde ve dışında genel olarak polis bulunduğu kayda geçmiştir.

Az sayıda usul hatası kayda geçerken, URGH gözlemcileri tarafından sayım ve tasnifleme genel olarak olumlu değerlendirilmiştir. YSK referandum günü sandık kurulu tarafından uygun bir şekilde mühürlenmeyen oy pusulalarının geçerli ve sandık kurulu tarafından mühürlenmeyen oy pusulalarının geçerli kabul edileceği yönünde iki talimat yayınlamıştır, ikinci talimat bazı Sandık Kurulları tarafından oyların sayımı başladıktan sonra yayınlanmıştır. Bu talimatlar önemli bir güvenlik tedbirini ortadan kaldırmıştır ve bu türdeki oy pusulalarının açık bir şekilde geçersiz kabul edileceğini öngören yasaya aykırıdır. YSK bu talimattan etkilenen oy pusulası sayısı sağlayamamıştır ve partiler tarafından atanan sandık kuruları üyeleri sandık sonuç tutanaklarını imzaladığı için konunun kapandığını belirtmiştir; YSK kararını temyiz olanağı mevcut değildir.73 HDP 668 tutanakta uyuşmazlıklar tespit ettikleri yönündeki iddialarını kamuoyuyla paylaşmıştır. Saat 23:25’te, YSK ilk sonuçların ‘Evet’ lehine olduğunu duyurmuş fakat herhangi bir sayı bildirmemiştir. Basında katılım %83.7 olarak raporlanmıştır.

*****

73 CHP bir milyon fazla oy pusulasının etkilenme olasılığı olduğunu iddia etmektedir.

*****

HEYET HAKKINDA BİLGİ VE BİLDİRİMLER

Ankara, 17 Nisan 2017 – Bu İlk Bulgular ve Sonuçlar Raporu AGİT Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu (DKİHB) ve Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM)’nin ortak girişiminin sonucudur. Bu değerlendirme, referandumun AGİT taahhütlerine, Avrupa Konseyi Standartları’na, demokratik seçim ve referandum süreçleri için diğer uluslararası yükümlülükler ve sorumluluklara ve ulusal mevzuata uygun olup olmadığını belirlemek için yapılmıştır. Cezar Florin Preda AKPM delegasyonuna başkanlık etmiştir. 17 Mart tarihinde göreve başlayan AGİT/DKİHB SRGH’ne Tana de Zulueta başkanlık etmektedir. AGİT/DKİHB SRGH kapsamında başkentte yerleşik 11 uzman ve ülke geneline dağılmış 24 uzun dönemli gözlemci yer almaktadır. Referandum günü için SRGH’ne AKPM’nden 23 üyeli bir delegasyon katılmıştır.

Bu Uluslararası Referandum Gözlem Heyeti ile ilişkili tüm ülkeler 2005 Uluslararası Seçim Gözlem İlkeleri Deklarasyonu’nu kabul etmişlerdir. Bu Ön Bulgular ve Sonuçlar Hakkında Rapor referandum sürecinin tamamlanması öncesinde yayınlanmıştır. Referandumun nihai değerlendirmesi kısmen, sonuçların nihai olarak tasnifi ve duyurulması ve referandum sonrası şikayet ve itirazlarının ele alınmasını da içeren sürecin kalan aşamalarının uygulanmasına bağlıdır. AGİT/DKİHB, referandum sürecinin tamamlanmasından yaklaşık sekiz hafta sonra olası iyileştirmeler için tavsiyeleri de içeren kapsamlı nihai raporu yayınlayacaktır. AKPM ise raporunu 30 Mayıs 2017 tarihinde Prag’da gerçekleştirilecek daimi komisyon toplantısında sunacaktır.

Gözlemciler, seçimi gözlemlemek üzere davette bulunan yetkililere ve destekleri için Yüksek Seçim Kurulu’na ve Dış İşleri Bakanlığı’na teşekkürlerini sunmaktadırlar. Ayrıca iş birlikleri için diğer devlet kurumlarına, siyasi partilere ve sivil toplum örgütlerine ve uluslararası topluluk temsilcilerine de minnettarlıklarını bildirmektedirler.

Daha fazla bilgi için, lütfen iletişime geçiniz:
Tana de Zulueta, AGİT/DKİHB SRGH Başkanı, Ankara (+90 312 466 66 27)
Thomas Rymer, AGİT/DKİHB Sözcüsü, Varşova (+48 609 522 266) veya Vladimir Misev
AGİT/DKİHB Seçim Danışmanı, Varşova (+48 669 672 290)
AKPM İletişim Birimi, AKPM (+33 388 413193)
AGİT/DKİHB SRGH Adresi:
SheratonAnkara Lugal Otel, 2. Kat,
Noktalı Sokak, Kavaklıdere,
06700Ankara
Tel: +90 (0) 312 466 66 27
Faks: +90 (0) 312 466 66 29
E-posta: office@odihrturkey.org
Web sitesi: http://www.osce.org/office-for-democratic-institutions-and-humanrights/
elections/turkey/303681