Küresel ısınma hava olaylarını ve doğal ekosistemi olumsuz etkiliyor. İklim krizi ile ilgili tartışmalar karbondioksit merkezli sürerken bir başka tehlike olan metan gazı.- akarhaber
Merve Dilmeç
Dünyada sürdürülebilir bir yaşam için küresel ısınmayı önlemek en temel çözüm olarak sunuluyor. Sürdürülebilir yaşamın bir parçası olarak elektrikli araçları tercih etmek, daha az hayvansal ürün tüketmek, uçak yolculuklarını azaltmak, özel araç kullanımını sınırlamak ve toplu taşıma araçlarına ya da bisiklete yönelmek gibi önlemler alınması ve yiyecek israfının azaltılması bireysel olarak alınabilecek önlemler arasında yer alıyor.
Dünya genelinde iklim krizi konusunda bilim insanlarının uyarıları devam ediyor. Küresel ısınma hava olaylarını ve doğal ekosistemi olumsuz etkiliyor. İklim krizi ile ilgili tartışmalar karbondioksit merkezli sürerken bir başka tehlike olan metan gazı. Çünkü metan, karbondioksitten daha etkili bir sera gazı türü. Doğal şekilde ve insan etkinlikleri ile ortaya çıkan metan gazı, ısıyı hapsederek gezegenin fazladan ısınması ile çevresel dengenin bozulmasına ve yaşam koşullarının zarar görmesine neden oluyor.
Yiyecek israfında restoran mutfakları ve evler ön planda
Küresel ısınma ile bağlantısı olan faktörlerden biri de yiyecek israfı. Birleşmiş Milletler Çevre Programı’nın (UNEP) Yiyecek İsrafı Endeksi Raporu’na göre yiyecek israfı tüm üretim zincirinin farklı aşamalarında meydana geliyor. Çiftliklerde, üretim sürecinde, perakende satışlarda, yemek servisi aşamasında ve evlerde yiyecek israfı yapılırken restoran mutfakları ve evler israfın büyük bir kısmından sorumlu. Ayrıca artan yiyecek israfı, sadece ekonomik ve sosyal açıdan değil, aynı zamanda çevresel açıdan da ciddi bir sorun.
Türkiye İsraf Önleme Vakfı’nın 2023 yılı verilerine göre yiyecek israfının en yüksek olduğu alanların yüzde 61’ini evler, yüzde 26’sını hizmet sektörü ve yüzde 13’ünü perakende oluşturuyor. Birleşmiş Milletler Çevre Programının Yiyecek İsrafı Endeksi Raporuna göre 2023’te dünya genelinde 931 milyon ton civarında yiyecek israf edildi. Aynı rapor, Türkiye’de yiyecek israfının yaklaşık 8 milyona ulaştığını ve kişi başına düşen yiyecek israfının 93 kg olduğunu ortaya koyuyor.
Konuyla ilgili Giresun Üniversitesi’nden Dr. Gökhan Yılmaz ve Öğretim Görevlisi Kerem Çırak’ın Restoranlarda Yiyecek İsrafının Belirleyicileri, Kaynakları ve Çıktılarına İlişkin Kavramsal Bir Model Önerisi adlı araştırmasında, turizm restoranlarının arz ve talep kaynaklı yiyecek israfında restoran türü, mutfak öncesi, esnası ve sonrası yiyeceklerin servis edilme şekli incelendi. Araştırmaya göre restoranlardaki yiyecek israfının yüzde 45-65’i yiyecek hazırlık aşamasında gerçekleşiyor.
Çözüm mümkün
Restoranlarda porsiyon kontrolü, doğru stok yönetimi ve müşteri profiline uygun stratejilerin geliştirilmesinin hem israfı hem de çevresel etkileri en aza indirebileceği belirtildi. Restoranların yiyecek israfını en aza indirerek karbon ayak izini azaltmaları, küresel ısınma için önemli olduğunu kaydeden araştırmacılar restoranlardaki yiyecek israfının nedenlerine yönelik kavramsal bir model önerdi. Modele göre yiyeceklerin arz ve talep yönlerini içeren bütüncül bir bakış açısı gerekiyor. Küresel ısınma ve yiyecek israfını engellemek amacıyla yine küresel çapta bir eylem planı hazırlanmalı.
Yiyecek israfının azaltılmasına yönelik çabalar, organik atıkların çöpe atılması sonucunda ortaya çıkan metan gazı emisyonunu azaltarak iklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir rol oynuyor. EPA (ABD Çevre Koruma Kurumu), USDA (ABD Tarım Bakanlığı) ve Birleşmiş Milletler 2030 yılına kadar yiyecek israfını yarı yarıya azaltmayı hedefliyor. (Bilimin Kamusal İletişimi (bil-ki) TÜBİTAK 1001, proje no: 123K063)
