2019-2024 döneminde 20 temel gıda ürününün fiyatı yüzde 952 artarken asgari ücret yüzde 741 yükseldi. Asgari ücretlinin temel gıda alım gücü yüzde 25,4 azaldı. 2019’da 7,6 sepet gıda alabilen asgari ücretli, 2024’te 6,06 sepet alabilir duruma geldi.- akarhaber
Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Dr. Öğretim Üyesi Erdoğan Ekşioğlu’nun araştırmasına göre Türkiye’de asgari ücretle çalışan milyonlarca kişinin temel gıda ürünlerine erişim kapasitesi son beş yılda ciddi biçimde azaldı. 2019’dan 2024’e kadar olan dönemi kapsayan araştırma, asgari ücretlinin reel alım gücündeki kayıpları rakamlarla ortaya koydu.
İki yerel ve iki ulusal marketten alınan verilerle gerçekleştirilen çalışma, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) tüketici fiyat endeksi (TÜFE) içinde en yüksek ağırlığa sahip 20 temel gıda ürününü kapsadı. Araştırmada aynı marka ürünler ve aynı birim değerler baz alındı.
Temel gıda fiyatları yüzde 952 arttı
2019 Kasım ayından 2024 Kasım ayına kadar olan dönemde, 20 temel gıda ürününden oluşan sepetteki toplam fiyat artışı yüzde 952’ye ulaştı. 2019’da 266 TL olan sepet tutarı, 2024’te 2 bin 804 TL’ye yükseldi.
En yüksek fiyat artışı yüzde bin 700 ile domateste yaşandı. Portakal yüzde bin 186, kaşar peyniri ise yüzde bin 107 oranında zamlandı. En düşük artış gösteren ürünler ise pirinç (yüzde 424), ayçiçek yağı (yüzde 425) ve buğday unu (yüzde 614) oldu.
Asgari ücret artışı temel gıda enflasyonunu karşılayamadı
Aynı dönemde net asgari ücret 2 bin 21 TL’den 17 bin 2 TL’ye çıkarak yüzde 741 oranında arttı. Ancak bu artış, temel gıda fiyatlarındaki yüzde 952’lik yükselişin gerisinde kaldı.
2019’da asgari ücretiyle 7,6 sepet temel gıda satın alabilen bir işçi, 2024’te yalnızca 6,06 sepet alabilir duruma geldi. Bu durum, asgari ücretlinin temel gıda karşısındaki reel kaybının yüzde 25,4 olduğunu gösterdi.
Hayvansal gıdalarda fiyat artışı daha yüksek
Araştırma sonuçları, hayvansal gıdalardaki fiyat artışlarının tarımsal ürünlere göre daha yüksek oranlarda gerçekleştiğini ortaya koydu. Dana eti, yüksek birim fiyatı ve ağırlığı ile sepet toplamını en fazla etkileyen ürün olarak öne çıktı.
TÜİK verilerine göre gıda ve alkolsüz içecekler grubu, 2024 yılında TÜFE’nin yüzde 24,98’ini oluşturdu. Bu oran 2019’da yüzde 23,29’du. Artış, hanehalkının toplam tüketim harcamaları içinde gıda ürünlerine ayırdığı payın arttığını gösterdi.
Asgari ücretlinin parasal kaybı 4 bin 259 TL
Asgari ücretlinin temel gıda fiyatları karşısındaki reel kaybının ortadan kalkması için 2024’te net asgari ücretin 21 bin 261 TL olması gerekiyordu. Ancak 2024 yılında yapılan tek zamla asgari ücret 17 bin 2 TL’ye yükseldi. Aradaki söz konusu fark ise 4 bin 259 TL olarak hesaplandı.
Dolar bazında değerlendirmede ise asgari ücretlinin 186 dolar reel kaybı bulunuyor. 2019’da 389 dolar olan asgari ücret, 2024’te 547 dolara yükseldi.
7 milyonu aşkın asgari ücretli etkilendi
2024 yılında Türkiye’de sigortalı çalışan sayısı 17 milyona ulaşırken, asgari ücretle çalışan sayısı 7 milyonu geçti. Araştırma, asgari ücretlilerin aileleriyle birlikte en az 20 milyonu aşkın nüfusu ilgilendiriyor.
Çalışma, asgari ücret tespitinde madde ağırlığı yüksek olan temel gıdaların fiyat artışlarının daha fazla dikkate alınması gerektiğini vurguladı. Ayrıca özellikle büyükbaş ve küçükbaş hayvancılığa yönelik destek ve yatırımların artırılarak kırmızı et üretiminin çoğaltılması önerildi.
