Safeviler Kürt müydü yoksa Türk müydü?
Şah İsmail, 17 Temmuz 1487’de Erdebil’de, Safevi hanedanıyla bağlantılı bir şeyh ailesinin çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası Şeyh Haydar, büyükbabası ise Şeyh Cüneyd’di. Annesi Alemşa Halim Begüm, Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ın kızıydı. Begüm’ün annesi Rum, babası ise Türkmendi ve Türkmen kültürüyle iç içe büyüdü. Seljuk Ercan
Şimdi, Şah İsmail’in soy ağacına bir göz atalım.
– Şeyh Safiyüddin İshak El-Debili
– Şeyh Sadhu-reddin Musa
– Hoca Alaeddin Ali
– Şeyh İbrahim
– Cüneyd-i Safevi Hanedanlığı
– Şeyh Haydar
Şeyh Safiyüddin İshak El-Debili’nin Kürt olduğu iddiası zaman zaman gündeme gelir. Ancak İsmail Kitabı’nda kendisi ve ailesi Türk olarak anılır. Şeyh Zahid Geylani, Safiyüddin’i “Pir-i Türk” olarak adlandırır ve babası Seyyid Cibril’in Şiraz yolculuğunu anlatırken onu bir Türk dervişi olarak tanımlar.
Ancak, tartışmanın kolayına kaçmak için, Safiyüddin’in Kürt olduğunu varsayalım. Altı kuşak önce Şah İsmail’in atası olduğu için, Şah İsmail’in Kürtlük oranı sadece 1/64’tür. Bu çok küçük bir kesir!
Bu arada, “Kürtler” terimi 17. yüzyıla kadar etnik bir isim değildi. Aslında Orta Çağ Farsçasından türemiş, Arapça’dan geçmiş ve Türkçeye “çadırcılar” veya göçebeler anlamına gelen bir kelime olarak girmiştir.
Şah İsmail, şiirlerinden birinde kendini açıkça Türkmen olarak tanımlar:
- Ben de arkadaşlarım gibiyim
Başımda kırmızı bir atkı olan bir Türkmenim
Göklerde yanan bir aşk içindeyim
Tanrım huzurunda Kızılbaş’ım (kızıl saçlı)
Bu şiiri anlamak kolaydır. Hatay mahlasıyla yazan Şah İsmail, Türkiye’de popüler bir şair olmaya devam ediyor. Eğer Türkmen değilse veya Türk kimliğini önemsemiyorsa, neden Türkiye’den 50.000 Türkmen savaşçı ordusuna katıldı?
Azerice ve Türkçe, Safevi hanedanının resmi dilleriydi. Saraydaki herkes, askeri ve dini liderler de dahil olmak üzere Türkçe konuşuyordu. Bunu destekleyen bazı kaynaklar şunlardır:
– 1637’de İsfahan’da Şah Sefi I ile tanışan Alman gezgin ve diplomat Adam Olearius’un anıları.
– İsfahan’da yaşayan Fransız gezgin Jean Chardin’in anıları.
– Alman gezgin Engelbert Kaempfer’in anıları.
– İtalyan gezgin Pietro della Valle’nin yazıları.
– İtalyan gezgin Giovanni Francesco Gemelli Carelli’nin anıları.
Gezginlerin anılarına ek olarak, resmi belgeler de mevcuttur. Her Safevi hükümdarı için örnekler şunlardır:
– Şah İsmail’in Musa Durgutoğlu’na fermanı.
– Osmanlı İmparatoru Kanuni Sultan Süleyman’ın Şah Tahmasp I’e mektubu.
– Şah Sefi’nin Avusturya İmparatoru ve Macaristan Kralı II. Ferdinand’a mektubu. – Şah II. Abbas’ın Şirvan Valisi Hacı Manuçöfur’a mektubu.
– Şah Sultan Hüseyin’in Saksonya Dükü ve Polonya Kralı Frederick Augustus’a mektubu. Kaynak: Selçuk Ercan
