İlk kez 1856’da Avustralya’nın Melbourne kentinde
taş ve inşaat işçileri, günde sekiz saatlik iş günü için
Melbourne Üniversitesinden Parlamento Evi’ne kadar
bir yürüyüş düzenlediler.
1 Mayıs 1886’da
Amerika İşçi Sendikaları Konfederasyonu önderliğinde işçiler
günde 12 saat, haftada 6 gün olan çalışma takvimine karşı,
günlük 8 saatlik çalışma talebiyle iş bıraktılar.
Chicago’da yapılan gösterilere yarım milyon işçi katıldı.
Bu gösteriler 1 Mayıs’ı izleyen günlerde devam etti
ve 4 Mayıs’ta kanlı Haymarket Olayı’na yol açtı.
Uygulanan yasal baskılarla
bu gösterinin tekrarlanması engellendi.
14 Temmuz-21 Temmuz 1889’da toplanan
İkinci Enternasyonal’de 1 Mayıs gününün
tüm dünyada
“Birlik, mücadele ve dayanışma günü” olarak
kutlanmasına karar verildi.
Böylece ikinci gösteri 1890 yılında yapılabildi.
TÜRKİYE’DE 1 MAYISLAR:
-1912 yılında İstanbul’da
ilk defa 1 Mayıs kutlaması gerçekleşti.
-1923 yılında
1 Mayıs günü yasal olarak “İşçi Bayramı” ilan edildi.
-1924’te hükûmet
kitlesel 1 Mayıs kutlamalarını yasakladı.
-1925’te çıkan Takrir-i Sükun Yasası,
İşçi bayramını kutlamayı yasakladı.
ve uzun yıllar bu yasak geçerliliğini korudu.
-1935 yılında 1 Mayıs’a “Bahar Bayramı” adı verildi
ve ücretsiz tatil günü ilan edildi.
-1976 yılında uzun yıllar sonra
ilk defa geniş katılımlı 1 Mayıs kutlaması Taksim’de
DİSK tarafından gerçekleştirildi.
-1977 yılında İstanbul Taksim Meydanı’nda
yüz binlerce kişiyle en geniş katılımlı
1 Mayıs toplantısı düzenlendi.
Fakat kutlamalar sona ermek üzereyken,
DİSK tarafından toplantıya katılımı reddedilen
Maocu grupların
Saraçhane tarafından Taksim’e ulaştıklarında
karşılarına çıkan DİSK güvenlik görevlilerine
ateş açmasıyla başlayan ve ardından tüm
Taksim Meydanı’nı kaplayan silah sesleri
ve meydandaki kalabalığın üzerine sürülen polis panzerleri
büyük bir izdihama neden olup çok sayıda kişi yaralandı,
çoğu Kazancı yokuşu başındaki kamyonun önünde
28 kişi ezilme ya da boğulma nedeniyle,
5 kişi silahla vurulma nedeniyle,
1 kişi de panzer altında kalarak
toplamda 34 kişi yaşamını yitirdi.
Yaklaşık 130 kişi de yaralandı.
-1977 yılındaki 1 Mayıs, tarihe Kanlı 1 Mayıs olarak geçti.
Olay sonrası 470 kişi göz altına alındı.
Fakat hiçbirinin olayla ilgisi kurulamayarak serbest bırakıldılar.
Tertip komitesi, bazı sendika ve sol gruplardan
98 kişi hakkındaki yargılamalar 14 yıl boyunca sürdü.
Bu yargılamalardan kimse ceza almadı.
Emniyet veya devlet yetkililerinden
herhangi birinin yargılanmadığı dava
zaman aşımına uğrayarak düştü.
-1977 Kanlı 1 Mayıs sonrası 1 Mayıs
-1978’de
yılmayan inançlı yüz binlerce kişi tarafından
Yine yeniden Taksim Meydanı’nda kutlandı.
-1979’da Sıkıyönetim Komutanlığı
İstanbul’da miting yapılmasına izin vermedi,
sokağa çıkma yasağı ilan etti.
-1980 askeri darbesiyle yönetime el koyanlar tarafından
tüm gösteri yürüyüşleri ve mitinglerle birlikte
1 Mayıs kutlamaları da yasaklandı.
ve ayrıca “Bahar ve Çiçek Bayramı” adıyla
resmi tatil günü olmaktan da çıkarıldı.
-1996’da
Taksim Meydanı’nın yasaklı olduğu gerekçesiyle
Kadıköy’de düzenlenen 1 Mayıs kutlamalarına
on binlerce kişi katıldı.
Eylemin ilk dakikalarında
polisin silahsız göstericilere açtığı ateş sonucu
3 kişi hayatını kaybedince
Kadıköy’de 1 Mayıs kutlamalarına izin verilmedi.
-2006 yılında
en geniş katılımın yaşandığı ilçe yine Kadıköy oldu.
-2007 yılında
1 Mayıs’ı tekrar Taksim’de kutlamak ve
aynı zamanda 1977’de olan olayları anmak isteyen grupları
polis silah, biber gazı, gaz bombası kullanarak
durdurmaya çalıştı.100’den fazla kişi yaralandı.
Valiliğe göre 580, diğer kaynaklara göre
700’e yakın gözaltı gerçekleşti.
İbrahim Sevindik adındaki bir vatandaş hayatını kaybetti.
-2008 Nisan ayında hükümet tarafından
1 Mayıs’ın “Emek ve Dayanışma Günü” olarak
kutlanması kabul edildi.
2008 yılında 1 Mayıs’ın Taksim’de kutlanması konusunda
sendikalar ile hükûmet arasında
uzlaşma sağlanamaması sonucunda
sendikalar Taksim’e yürüme kararı aldı
ve bazı sol görüşlü partiler de
bu yürüyüşe katılacaklarını açıkladı.
Bunun üzerine, güvenlik güçleri
biber gazı, gaz bombası, tazyikli ve boyalı su kullandı.
DİSK binası önündeki olaylarda
CHP milletvekili M. Ali Özpolat,
sıkılan biber gazı nedeniyle kalp spazmı geçirdi.
Okmeydanı’nda Burhan Gül isimli 19 yaşında bir genç,
başından plastik mermiyle vurularak yaralandı.
Ayrıca Ankara’da
Sıhhiye Meydanı’nda yapılan kutlamalarda da olaylar çıktı
ve polis, göstericilere gaz bombalarıyla müdahale etti.
-2009 Nisan’ında
Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne verilen önerge ile,
1981’den sonra 1 Mayıs tekrar resmi tatil günü kabul edildi
-2010 yılında
1 Mayıs yüz bini aşkın kişinin katılımıyla Taksim’de kutlandı.
-2011 ve 2012 yıllarında da 1 Mayıs Taksim’de kutlandı.
-2013 yılında 1 Mayıs’tan 4 ay önce
Taksim’i Yayalaştırma projesi çalışmaları nedeniyle
1 Mayıs’ın Taksim’de kutlanmasına izin verilmemesi üzerine
bazı gruplar ile polis arasında çatışmalar yaşandı.
-2020’de 15 sendika yöneticisi
DİSK Genel Merkezi önünden
Taksim Meydanı’na yürümek isterken gözaltına alındı.
-2021’de
Taksim’e çıkmaya çalışan toplam 212 kişi gözaltına alındı.
-2022’de
İstanbul’da eylemler Maltepe Miting Alanı’nda oldu.
Alana gökkuşağı bayrakları ile girmek isteyenlerle
polisler arasında gerginlikler yaşandı.
Taksim Meydanı’na çıkmayan isteyen gruplara
polis izin vermedi, 164 kişi gözaltına alındı.
-2023’te
İstanbul’da eylemler yine Maltepe Miting Alanı’nda oldu.
Özellikle siyasi partilerin yaklaşan seçimle birlikte
daha duyarlı olduğu ve üyelerini alanlara taşıdığı görüldü.
Evet, Taksim Meydanı 1977’den beri
yüreğimizdeki bir yaradır.
Taksim Meydanı yasaklanan,
2013’ten beri en büyük hasretimizdir.
Esen kalın.
Kozmosun tavanı kadar saygılar
